Ze zijn de verlichtingsmiddelen met de hoogste energie-efficiëntie. Ze zijn vrij van stoffen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid, zoals kwik. Ze overtuigen dankzij een levensduur van rond de 50.000 uur waar de concurrentie niet tegenop kan (gloeilampen ca. 1000 uur, spaarlampen ca. 6000 – 15.000 uur). Ze hebben de beste ecobalans. Ze kunnen snel en eenvoudig worden gebruikt. Er zijn veel goede redenen om uiteindelijk van spaarlampen of gloeilampen over te stappen op led (Nederlandse vertaling: licht emitterende diode).
Ledlampen bestaan uit één of meerdere lichtdioden en een elektronische schakeling die de LED van stroom voorziet. Aan het begin van de jaren 70 werden de eerste lichtdioden gebruikt voor seininstallaties.
Sindsdien heeft deze technologie zich gestaag verder ontwikkeld en verovert zij nu ook de particuliere huishoudens.
10 jaar geleden waren er aan het overstappen naar ledverlichting voor particuliere huishoudens in vergelijking nog hoge aanschafkosten verbonden, maar dankzij massaproductie is deze technologie intussen tegen gunstige prijzen verkrijgbaar. In de Verenigde Staten daalden de kosten van ledverlichting tussen 2008 en 2015 bijvoorbeeld met 94 procent.
Ledlampen passen dankzij de gebruikelijke lampvoeten in standaardfittingen zoals E27 of E14; een omschakeling kan daarom zonder problemen worden gerealiseerd. Het lichtrendement is dankzij de ontwikkelingen significant verbeterd, zodat de ledtechnologie vandaag de dag gelijkwaardig is aan klassieke verlichting. Nog een voordeel: er is geen vertraging bij het inschakelen, zoals dat bij spaarlampen wel het geval is. Ook handig bij gebruik in huis: ledlampen zijn bij hevige bewegingen sterker dan andere soorten verlichting.
Uitstekende ledtechnologie
Met een energiebesparing tot wel 90% in vergelijking met gloeilampen, is ledtechnologie de meest efficiënte vorm van verlichting op de markt. Dankzij het Europese label voor energie-efficiëntie dat op 1 september 2013 op de markt is ingevoerd, kunnen verbruikers direct zien of een lamp veel of weinig stroom verbruikt.
Alleen sterk besparende technologieën zoals led worden bekroond met de nieuwe energie-efficiëntieklassen A+ en A++ toegekend en voldoen derhalve aan de nieuwste normen.
De geschikte fitting
Om ervoor te zorgen dat de overstap naar ledverlichting zo aangenaam mogelijk verloopt, worden ledproducten op dit moment aangeboden voor alle gangbare fittingen. Voor particuliere huishoudens zijn dit met name de schroeffittingen E27 en E14. De vormgeving en omschrijving kunnen worden teruggeleid naar Thomas Alva Edison.
De E27-fitting is de standaard voor traditionele gloeilampen met hoger wattage en komt derhalve vaak voor. De fitting wordt vooral gebruikt in de keuken en de woonkamer in het kader van accentverlichting, bijvoorbeeld als leeslamp. E14 is de smalle fitting die vooral bij de kaarsvormige gloeilampen met lagere wattages wordt gebruikt.
Leds met E14-fittingen en filamenttechnologie worden voornamelijk gebruikt voor lampen of verlichting waarbij de lamp zichtbaar is en het uiterlijk van een traditionele gloeilamp gewenst is, bijvoorbeeld voor een kroonluchter.
Naast de bekende E-fittingen wordt ledverlichting onder andere ook verkocht met ‘stiftfittingen’. De stroomtoevoer gaat via twee uit de lamp stekende pinnen; deze fittingen zijn daarom ook wel bekend onder de naam ‘stiftfitting’. De G10-fitting is een klassieke stiftfitting met draaivergrendeling met een stiftafstand van 10 mm. Deze wordt vaak gebruikt in badkamers.
Andere bekende fittingsoorten zijn de modellen G4 en GY5.3, die werken op 12 V (laagspanning). Deze fitting wordt vooral gebruikt in halogeenreflectorlampen. Een speciale soort zijn de ledstrips/-balken. Deze flexibele verlichtingen kunnen eenvoudig worden gemonteerd en kunnen bovendien in een handomdraai worden ingekort of verlengd.
Daardoor zijn zij het best geschikt om ruimtes, schappen of zelfs beursstands via indirecte belichting te verlichten met een bijzonder, individueel en elegant licht.
Meer dan alleen licht: de juiste lichtkleur
De lichtkleur is de kleur van een lichtgevende lichtbron. Het is een waarde waarmee verlichting kan worden gekarakteriseerd en wordt in deze context overwegend gedefinieerd middels de kleurtemperatuur. De eenheid van kleurtemperatuur wordt aangegeven in kelvin en beschrijft de gevoelsindruk van het licht, die in verschillende kleurtonen wordt aangegeven. Hoe warmer het licht voor de mens is, des te lager de waarde in kelvin is. Een kaars heeft bijvoorbeeld 1500 kelvin. In principe wordt bij verlichting volgens DIN 5035 onderscheid gemaakt tussen 3 niveaus.
‘Warmwit’ staat voor warmere lichtkleuren in een spectrum van 2000 tot 3300 kelvin. Warmwitte verlichting is geschikt om in de woonomgeving of vergelijkbare plekken in huis een gezellig lichtscenario te bieden. ‘Neutraal wit‘ is neutraal licht in een bereik tussen 3300 en 5000 kelvin.
Ledverlichting met deze waarden heeft de voorkeur in kantoren of gelijksoortige werkplekken. ‘Daglicht-wit’ (ook wel ‘koudwit‘ genoemd) staat voor alle verlichting met meer dan 5000 kelvin. Specifieke toepassingsgebieden zijn de verlichting van fabrieken of kantoren en winkelruimtes.
Wetenswaardigheden over lichtrendement
Lichtrendement wordt gedefinieerd via de lichtstroom. Deze wordt gemeten in lumen (afkorting lm, latijn voor licht) en geeft de afgegeven lichthoeveelheid in alle richtingen aan van een ledlamp. Hoe meer lumen een ledlamp heeft, des te hoger de lichtstroom is en des te sterker de straalkracht. Laten we de kaars nog eens als voorbeeld nemen: die heeft circa 10 lumen. Lichtrendement moet niet worden verward met lichtopbrengst. Deze laatste geeft de gegenereerde lichtstroom aan in verhouding tot het aangewende elektrische rendement.
Omdat in het verleden het energieverbruik van een gloeilamp (watt) als eenheid voor de helderheid is opgegeven, wordt vandaag de dag bij ledverlichting voor een betere transparantie het zogeheten gloeilampequivalent opgegeven. Geschikte vergelijkingswaarden zijn vastgelegd in een EU-verordening. Zo vindt u in de productbeschrijving van elke ledlamp de vergelijkingswaarde van een traditionele gloeilamp in watt. Een exacte omrekening tussen beide eenheden is zeer omslachtig, omdat deze niet direct met elkaar vergeleken kunnen worden. Hier helpt een benaderingstabel waarin voor de desbetreffende waarde in lumen het ongeveer vergelijkbare wattage wordt weergegeven. Als grove vuistregel geldt: ledverlichting met 500 lumen komt overeen met een gloeilamp van 40 tot 60 watt; een ledlamp met 1000 lumen komt overeen met een gloeilamp van 75 tot 100 watt.
Dimbare ledverlichting
Met dimbare leds hebt u de mogelijkheid uw eigen huis flexibel, comfortabel en individueel in te richten met de desbetreffende gewenste lichthoeveelheid. Door de snelle vooruitgang en de gestage verdere ontwikkeling op het gebied van ledtechnologie kan het dimmen tegenwoordig technisch veel eenvoudiger worden gerealiseerd.
De technische elementen voor het besturen van de dimmer is bij ledverlichting geïntegreerd in de fitting. Zo wordt niet de verlichting zelf gedimd, maar een in de fitting ingebouwd voorschakelapparaat. Ledstrips of -balken kunnen ook worden gedimd.
Let wel op de compatibiliteit tussen de verschillende dimmertypen. Ledlampen werken op gelijkstroom. Traditionele gloeilampen en hoogvolt-halogeenlampen (230 V) worden daarentegen met een fase-aansnijdingsbesturing en wisselspanning gedimd. Er zijn ondertussen ledlampen van fabrikanten zoals Philips die compatibel zijn met fase-aansnijdingsdimmers.
Als alternatief bieden fabrikanten zoals V-TAC een in de fitting ingebouwde trapsgewijze dimmer aan. Hierbij wordt de ledlamp door eenvoudig in- en uitschakelen trapsgewijs gedimd. Eén keer op de inschakelknop drukken genereert bijvoorbeeld een helderheid van 100%; door twee keer te drukken, schakelt de helderheid naar 50%.
In 7 stappen naar de juiste ledlamp
Wij laten u aan de hand van onze checklist in 7 stappen zien hoe u kunt bepalen wat de ideale ledlamp is die aan uw behoeften voldoet.
1. Lampvoet en lampvorm
Wilt u een E27-lamp vervangen of hebt u een E14-fitting nodig? Bekijk de omschrijving van de fitting van de te gebruiken verlichting om het juiste type fitting voor de led te bepalen. Bovendien moet u rekening houden met de vorm en de aanwijzingen voor gebruik van ledlampen in afgesloten lichtgevende elementen. Hierbij bestaat het risico dat bij onvoldoende vrije ruimte de restwarmte wordt opgebouwd.
Als de ledlamp zichtbaar is, moet u een vorm kiezen die past bij het ontwerp. Voor kroonluchters zijn kaarsvormige lampen beschikbaar.
Sinds 2015 zijn er filament-ledlampen verkrijgbaar. Een typische filament-led heeft 6 tot 8 draden (en worden daarom ook wel draadledlampen genoemd), waaraan telkens 30 lichtdioden zijn bevestigd. Deze zijn gebaseerd op het ontwerp van de klassieke gloeilamp.
2. Houdbaarheid en schakelcycli
De houdbaarheid van ledproducten is ongeëvenaard. De nominale levensduur wordt gemiddeld aangegeven met 25.000 uur, maar een levensduur van 50.000 uur komt ook voor. Naast de daadwerkelijke levensduur is het aantal schakelcycli bepalend voor de houdbaarheid. Eén schakelcyclus staat voor het eenmaal in- en uitschakelen van de lamp.
Als u op zoek bent naar een lamp voor ruimtes die gedurende de dag veel worden bezocht, zoals de badkamer of de gang, moet u een led met hoge schakelcyclus kiezen, dat wil zeggen met een waarde tussen de 50.000 en 100.000 schakelcycli.
3. Lichtstroom
Volgens de EU-verordening met betrekking tot het gloeilampverbod moet in de productbeschrijving van elke ledlamp worden aangegeven hoeveel lumen een led moet afgeven om een gloeilamp met het bijbehorende wattage te kunnen vervangen.
In de verordening wordt voorgeschreven dat een ledlamp significant meer lichtstroom moet afgeven dan een vergelijkbare gloeilamp.
De wetgever wilde daarmee compensatie bieden voor het verlies van lichtkracht van een ledlamp die gedurende vele jaren wordt gebruikt.
4. Kleurtemperatuur
Ledlampen beschikken over een groter spectrum aan kleurtemperaturen dan klassieke gloeilampen of halogeenlampen. De belangrijkste vraag bij dit criterium: waar wilt u de led gaan gebruiken?
Als u in de woonkamer, de keuken of in de slaapkamer een warme, aangename kleurtemperatuur wilt, moet de kleurtemperatuur van de ledlamp tussen de 2500 en 3000 kelvin liggen.
Voor kantoor, werkkamer of hobbyruimte kunt u het best een lamp kiezen van 4000 tot 6500 kelvin. Voor in de kelder en de garage of rond uw woning raden wij ledproducten aan van 6000 tot 7000 kelvin.
5. Stralingshoek
Hoe kleiner de stralingshoek, des te intensiever een bepaald gebied of object wordt verlicht. Daarentegen is een grote stralingshoek geschikt om grote oppervlakken te verlichten.
Als u meerdere lampen wilt gebruiken in een ruimte, gebruikt u een kleine stralingshoek om voor specifieke gebieden een afzonderlijke lichtsituatie te bewerkstelligen.
Als u kiest voor een klassieke centrale lichtbron aan het plafond van de ruimte, is een lamp met hoge stralingshoek de juiste keus.
6. Kleurweergave-index en kleurenspectrum
De kleurweergave is een criterium voor het bepalen van de lichtkwaliteit. Hoe hoger daarbij de kleurweergave-index is (afgekort: Ra), des te authentieker worden de kleuren weergegeven op de verlichte objecten.
Deze waarde wordt gemeten op basis van 8 referentielichtkleuren, waarbij een waarde van 100 Ra voor de hoogst mogelijke kleurechtheid staat. In combinatie met de Ra-waarde geeft het kleurenspectrum van een ledproduct uitsluitsel over de kwaliteit van een lichtbron.
Hoe meer kleuren het kleurenspectrum bevat, des te hoogwaardiger is de volledige kleurweergave. Kiest u voor een lamp met warm licht, let er dan op dat het kleurenspectrum een hoog aandeel rood bevat. Koel licht daarentegen moet een hoog aandeel blauw bevatten.
7. De juiste dimmer
Let er in eerste instantie op dat de door u gekozen verlichting in de productbeschrijving wordt omschreven als dimbaar.
Afhankelijk van het type dimmer is het de veiligste optie om te kiezen voor een lamp met trapsgewijze dimmer, omdat bij dit product de techniek volledig in de fitting is ingebouwd. Als u de helderheid van een lamp wilt besturen via een gebruikelijke fase-aansnijdingsdimmer, moet u van tevoren in de productbeschrijving controleren of deze verlichting compatibel is met deze dimmer.
