Juist bij solderen moet er ruim de tijd worden genomen voor de voorbereiding om te voorkomen dat er fouten worden gemaakt die de gezondheid wellicht kunnen schaden. Daarom moet er worden nagedacht over de instelling van de temperatuur en de keuze van de soldeerbout.
Welke temperatuur bij welk soldeertin?
Het smeltpunt van soldeertin is sterk afhankelijk van de mengverhouding van de legering. Loodhoudend soldeertin smelt normaal gesproken bij 180 tot 190 0C (zie tabel 1). Sommige ‘eutectische’ legeringen hebben zelfs een smeltpunt bij een precies vast te stellen temperatuur. Het professionele gebruik van loodhoudend tin is echter al sinds 2006 verboden. De substantie is namelijk giftig, bouwt zich langdurig in het lichaam op en wordt slechts zeer langzaam weer uitgescheiden. Bij een hoge dosis lood kan dit leiden tot hoofdpijn, vermoeidheid, vermagering, onvruchtbaarheid en problemen bij de aanmaak van bloed evenals problemen met het zenuw- en spierstelsel. Daarom moet er bij het solderen met loodhoudende legeringen altijd worden gezorgd voor een goede ventilatie en moet indien mogelijk de damp die vrijkomt worden afgezogen.
Loodvrije legeringen hebben een hoger smeltpunt
De meeste loodvrije legeringen van soldeertin hebben een groot nadeel: ze smelten pas vanaf een temperatuur van 217 0C of hoger. Dat houdt vanzelfsprekend in dat er met de soldeerbout op een veel hogere temperatuur moet worden gewerkt. Het risico op verbranding van vingers is dan ook hoger bij onzorgvuldig gebruik. Daarnaast neemt de kans van oververhitting van de te solderen onderdelen toe als de punt van de soldeerbout te lang op dezelfde plaats wordt gehouden. Voor het gebruik van loodvrij soldeertin is om die reden veel meer praktijkervaring met soldeerapparaten vereist.
Particulieren moeten dus voor zichzelf en per situatie afwegen of ze, ofwel met loodhoudend, ofwel met loodvrij soldeertin willen of moeten werken. Voor kleine reparaties en het bij tijd en wijle aan elkaar solderen van componenten, is de toepassing van loodhoudend soldeertin zeker te overzien.
Vloeimiddel ondersteunt het soldeerproces
Soldeertin bevat normaal gesproken ook een geringe hoeveelheid vloeimiddel waardoor de te solderen componenten beter worden verbonden. Afhankelijk van het merk bestaat de basis van het vloeimiddel uit colofonium dan wel uit synthetische harsen. Bij moderne vloeimiddelrecepten (zoals ‘Clear’ van Felder Löttechnik) van synthetische harsen is er sprake van een zeer geringe uitgassing. Daarnaast brengen ze erg snel een soldeerverbinding tot stand en bij het smelten komen geen pijnlijke spetters vloeimiddel vrij op de printplaat, de componenten of de handen van de gebruiker. Verder zijn de vloeimiddelresten ervan ook kleurloos, wat zorgt voor een beter aanzicht van de printplaat.
Wat is de juiste soldeerbout?
Er is een enorme keuze aan soldeerbouten, wat direct te zien is in tabel 3 waarin de soldeerstations van reichelt elektronik staan. Maar welke soldeerbout is voor welk doel het beste geschikt? Dit hangt in eerste instantie voor een belangrijk deel af van de omvang van het onderdeel en de soldeerplekken. Dit bepaalt namelijk de grootte van de soldeerpunt en de benodigde hitte. De fabrikant van soldeerapparaten Weller maakt via een online selectietool een indeling in vijf verschillende categorieën qua grootte
– XS voor zeer kleine componenten (0,2 … 1,25 mm)
– S voor kleine componenten (0,8 … 1,6 mm)
– M voor middelgrote componenten en universele soldeerplekken (1,0 … 3,0 mm)
– L voor grote componenten (high mass)
– XL voor zeer grote componenten (high mass en solderen van afschermingen)
Maar de soldeerbouten kunnen ook naar hun prestatie worden ingedeeld en worden geclassificeerd naar verschillende toepassingsmogelijkheden:
– Soldeerpennen met een vermogen van 5 tot 15 Watt (voor SMD-componenten en fijne draden)
– Soldeerbouten met een fijne punt van 15 tot 30 Watt (voor normaal soldeerwerk van elektronica)
– Universele soldeerbouten van 30 tot 60 Watt (voor bijvoorbeeld kabels)
– Soldeerbouten met temperatuurregeling van 30 tot 60 Watt
– Grote soldeerbouten van meer dan 60 Watt (voor solderen en desolderen van afschermingen)
ESD-bescherming absoluut noodzakelijk voor gevoelige componenten
In het kader van de steeds verdere miniaturisering van elektronica zijn alsmaar meer componenten gevoelig voor spanningen en stromen van buitenaf. Zelfs bij een kleine overslag van spanning kan dit al leiden tot verstoring van componenten. Het in- en uitschakelen van neonverlichting kan bij de aardkabel van het stroomnet alleen al een spanningspiek veroorzaken van tot wel 30 Volt, waardoor de ESD-gevoelige componenten beschadigd kunnen raken (ESD = Electrostatic Discharge, elektrostatische ontlading).
Wie op de soldeerwerkplek met dergelijke printplaten en componenten werkt, moet er absoluut voor waken dat er geen overslag van spanning kan ontstaan door een verschillend potentiaal tussen soldeerplek, soldeerapparaat en gebruiker van het soldeerapparaat. Een potentiaalvereffening op de werkplek voor solderen is dus ook echt nuttig. Het begint met het gebruik van een antistatische mat voor de werkplaats (inclusief aardklemmen) en een geleidende polsband (indien mogelijk met spiraalkabels). Natuurlijk moeten dan ook de soldeerpunt en de netaansluiting van het soldeerapparaat zijn geaard en in het ideale geval het oppervlaktepotentiaal van de werkplek hebben. Een andere goede mogelijkheid om schade te voorkomen, is het gebruik van antistatische soldeerapparaten.
